Η διεθνής δραστηριότητα του Ευγένιου Σπαθάρη

Το έργο του Ευγένιου Σπαθάρη στην Ελλάδα

<ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΣΠΑΘΑΡΗΣ>
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Ο Ευγένιος Σπαθάρης ξεκινά την καριέρα του το 1942 και από το 1945 έως το 1950 περιοδεύει δίνοντας παραστάσεις σε πολλά θέατρα και κινηματογράφους της Ελλάδας. Σε όλη τη διάρκεια της παραμονής του στην Ελλάδα όπου πραγματοποίησε και πραγματοποιεί αμέτρητες παραστάσεις για τον ελληνικό λαό, στον οποίο άλλωστε ανήκει ο Καραγκιόζης του, πρέπει να υπογραμμισθεί η εικοσάχρονη συμμετοχή του στα "Κρυστάλλεια" της Πεντέλης, η μακρόχρονη παρουσία του στην Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης και οι εμφανίσεις του στα "Δημήτρια" που οργανώνονται στη συμπρωτεύουσα.
"Ο Μέγας Αλέξανδρος" που ανεβάστηκε από το Ελληνικό Χορόδραμα (1950). Η Ραλλού Μάνου στο ρόλο τον Καραγκιόζη		Το 1962 ο Ευγένιος Σπαθάρης ηχογραφεί όλες τις κλασσικές παραστάσεις του Καραγκιόζη στην Κολούμπια, και έτσι κυκλοφορούν οι πρώτοι δίσκοι του. Το 1966 δημιουργείται ο Πειραματικός Σταθμός Τηλεόρασης και ξεκινά με τον Καραγκιόζη του Σπαθάρη, ο οποίος συνεχίστηκε έως το 1992. Σημαντική υπήρξε η κυκλοφορία των εικονογραφημένων τευχών του Ε. Σπαθάρη με Καραγκιόζη (1900 και 1970) και η επιτυχημένη έκδοση του βιβλίου του "Ο Καραγκιόζης των Σπαθάρηδων" (1979).

Αξιόλογη, όμως, θεωρείται και η δράση του στον τομέα του θεάτρου, όπου σκηνοθέτησε και σκηνογράφησε με τεράστια επιτυχία τον "Μέγα Αλέξανδρο" με το Ελληνικό Χορόδραμα (1950), επίσης τον "Μέγα Αλέξανδρο" συνεργαζόμενος με την Σοφία Βέμπο (1954), "Το ταξίδι" του Γ. θέμελη (1965), τον "Καραγκιόζη Δικτάτορα" του Γ. Γιαννακόπουλου (1969), "Το μεγάλο μας τσίρκο" του Ι. Καμπανέλλη (1972), τον "Καραγκιόζη παρά λίγο Βεζύρη" του Σκούρτη, "τα Καραγκιοζέϊκα" του Ρώτα και άλλα. Το 1980 ανεβάζει διασκευασμένους τους Βατράχους του Αριστοφάνη που αμέσως κυκλοφόρησε και σε δίσκο. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1998, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τσαρούχη, επαναφέρει με πολύ μεγάλη επιτυχία στη σκηνή την επινόηση του πατέρα του, την "ολόσωμη αποθέωση", ανεβάζοντας το ηρωϊκό έργο "Αθανάσιος Διάκος". Τέλος, το 1999 γράφει και σκηνοθετεί στη Ρόδο το έργο "Σκιών Καμώματα" που παιζόταν έως πρόσφατα σε περιοδείες σε όλη την Ελλάδα. Έχει, ακόμα, ασχοληθεί με την διδασκαλία του θεάτρου σκιών σε Από το έργο "Σκιών Καμώματα" (2000-2001) διάφορες ομάδες φοιτητών, καθηγητών και νέων καλλιτεχνών. Το καλοκαίρι του 1999, στην Κρήτη, στα πλαίσια του Συνεδρίου της UNIMA Κρήτης, μιλάει για τον Καραγκιόζη και τη γλώσσα μας. "Για την Ελλάδα ρε γαμώτο" Ε. Σπαθάρης - Γλυκερία από το ομώνυμο βίντεο-κλιπ. Εξώφυλλο από δίσκο 45 στροφών, του Ευγένιου Σπαθάρη, με τον Καραγκιόζη Φούρναρη (1959 Columbia, Αφοι Λαμπρόπουλοι) Δεν πρέπει να παραλείψουμε, ωστόσο, την εμφάνιση του μεγάλου καλλιτέχνη σε διάφορες κινηματογραφικές ταινίες όπως, στο "Πικρό Ψωμί" του Γ. Γρηγορίου (1950), στον "Εξυπνότερο άνθρωπο του κόσμου" παραγωγής Ολυμπία Φίλμς (1950), στην "Κιβωτό" μαζί με την Μελίνα Μερκούρη και τον Μίνω Αργυράκη (κινούμενα σχέδια 1956), στον "Μέγα Αλέξανδρο" του Γ. Ζερβουλάκου (1960), σε οκτώ ταινίες παραγωγής Ιωαννίδης Φίλμς με κλασσικές κωμωδίες του Καραγκιόζη (1962), στην "Λυσιστράτη" του Γ. Ζερβουλάκου (1974), στο "Τεριρέμ" του Α. Δοξιάδη (1992) και σε πολλά ντοκιμαντέρ αφιερωμένα στην Ελλάδα. Εξαιρετική, μάλιστα, υπήρξε και η συμμετοχή του στον τομέα της μουσικής, όπου η φωνή του Ευγένιου Σπαθάρη, ταυτισμένη πλέον τόσο πολύ με τον αγαπημένο μας λαϊκό ήρωα, αντηχεί παντού, πότε σχολιάζοντας τα καλά και τα κακά αυτού του τόπου, πότε υμνώντας την εξυπνάδα και την ψυχή εκείνου που ονομάζεται Έλληνας και πότε χορεύοντας ώστε να ακολουθήσει το ρεύμα της σημερινής εποχής. Οι κυριότερές του συνεργασίες σ'αυτόν τον κλάδο ήταν τα τρία τραγούδια με τον τίτλο "Εμένα φίλε με λένε Καραγκιόζη", (στίχοι Ν. Γκάτσου - μουσική Σ. Ξαρχάκου - παραγωγή SΚΥ 100,4), το τραγούδι "Για την Ελλάδα ρε γαμώτο" του Στέλιου Φωτιάδη και "Η εκδίκηση του Καραγκιόζη" του συγκροτήματος Modern Fears. Εξίσου σημαντικές, υπήρξαν οι πολλές συνεργασίες που είχε ο Ευγένιος Σπαθάρης με τον Διονύση Σαββόπουλο στο Κύτταρο το 1973, στο Ρεξ το 1992 και σε πολλές συναυλίες του γνωστού τραγουδιστή. Ο Ευγένιος Σπαθάρης έχει τιμηθεί με αναμνηστικές πλακέτες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό για την τόσο σημαντική και πολύχρονη προσφορά του στον θεατρικό αυτό τομέα ενώ έχει διακριθεί στα περισσότερα Φεστιβάλ για το εξαιρετικό ταλέντο με το οποίο προβάλλει την τέχνη του. Το 1980 μάλιστα, στο φεστιβάλ Ιθάκης πήρε το βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας, σκηνογραφίας και ενδυματολογίας για το έργο "ο Τιλάλης" του Μιχάλη Μπουρμπούλη (1980). Συνεχίζοντας ακατάπαυστα τη δράση του, το 2001, σε συνεργασία με τους μουσικούς Λουδοβίκο των Ανωγείων και Ψαραντώνη παρουσίασαν με πρωτότυπο τρόπο στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό το γνωστό Κρητικό ποίημα του Βιτζέντζου Κορνάρου «Ερωτόκριτος». Την ίδια χρονιά το Θέατρο Τέχνης με επικεφαλής τον σκηνοθέτη Μίμη Κουγιουμτζή ανέβασαν με πρωτοφανή επιτυχία το έργο «Πλούτος» του Αριστοφάνη με πρωταγωνιστή τον Ευγένιο Σπαθάρη. Η παρουσία του στο ιερό θέατρο της Επιδαύρου υπήρξε ο πιο σημαντικός σταθμός  της ζωή του. Η παράσταση συνεχίστηκε με την ίδια επιτυχία σε όλη την Ελλάδα. Το 2003 επιστρέφοντας από το εξωτερικό έγραψε και ανέβασε το δεύτερο θεατρικό του έργο «Ε! ρε γλέντια» το οποίο παρουσιάστηκε στην Αθήνα και στην Επαρχία με τον Τάκη Βαμβακίδη στο ρόλο του Καραγκιόζη. Εδώ και αρκετά χρόνια έχει αναγνωριστεί διεθνώς το Παγκόσμιο Μουσείο Θεάτρου Σκιών, που δημιουργησε με την πολύτιμη βοήθεια της γυναίκας του από το 1958, στο σπίτι τους στο Μαρούσι. Η προβολή αυτής της σπάνιας συλλογής, μέσω των ξένων τηλεοπτικών καναλιών όλου του κόσμου που τον επισκέφθηκαν, έκανε ακόμη πιο γνωστή τη χώρα μας στον τομέα του μαγικού κόσμου του ρωμαίικου Καραγκιόζη και της καταγωγής του. Τέλος, τον Ιούνιο του 1995, ο Ευγένιος Σπαθάρης αμείφτηκε με το ωραιότερο δώρο που θα μπορούσε να τιμηθεί ένας καλλιτέχνης. Ένας καλλιτέχνης που ζει για να προσφέρει την χαρά και το χαμόγελο σε όλους τους θαυμαστές του τόσα χρόνια πιστού φίλου τους, Καραγκιόζη. Ο Δήμος Αμαρουσίου, με ιδιαίτερο σεβασμό και αγάπη απέναντι στο πρόσωπο του μεγάλου καλλιτέχνη της πόλης μας εξασφάλισε ένα κεραμίδι, μια μόνιμη στέγη για τον Καραγκιόζη και τους υπόλοιπους φίλους του, στην καρδιά του Μαρουσιού. Έτσι, σήμερα, λειτουργεί ένα μοναδικό μουσείο ανοιχτό για ολόκληρο τον κόσμο με την επωνυμία "Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών Δήμου Αμαρουσίου" που ο μεγάλος "δάσκαλος" το έχει γεμίσει με πανέμορφες φιγούρες και σκηνικά του ελληνικού αυτού λαϊκού μας θεάτρου. Ο Ευγένιος Σπαθάρης χάρισε με πολύ μεγάλη χαρά τις δημιουργίες του στην πόλη του Μαρουσιού με σκοπό να μαθαίνουν και οι νέες γενιές τι αντιπροσωπεύουν για μας τους Έλληνες ο Καραγκιόζης και η ιστορία του. Ζει με την οικογένειά του πάντα στο Μαρούσι και τα δύο τελευταία χρόνια έχει αφιερώσει περισσότερες ώρες στο δεύτερο ταλέντο του, τη ζωγραφική, συμμετέχοντας ενεργά σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις.

"Ο Άγγελος Σικελιανός είπε: Η τέχνη του Σπαθάρη είναι στη βάση της λαϊκής ψυχής και ζωής και μακάριος όποιος την αντικρίζει με τη σοβαρότητα που της οφείλεται. Μέσα της δεν κατασταλάζει μόνο η λαγαρή θυμοσοφία του λαού μας μπρος στα ανάποδα τον κόσμου, αλλά σκεπάζεται και η πηγαία δύναμη πόχει μέσα του και με την οποία υπερνικά αυτά τα ανάποδα με ψυχισμό ασύγκριτο, ανεβαίνοντας απ'τα σκαλιά της θείας του εξυπνάδας ως με τις κορφές τον ηρωισμού".

Η κοινωνική ιστορία του Θεάτρου Σκιών

<Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ>
Σαν δρώμενο των μουσουλμανικών μοναχικών ταγμάτων, το Θέατρο Σκιών έστησε το τσαντήρι του στα μοναστήρια, στους τεκέδες, αλλά και στα εργαστήρια των βιοτεχνών του Παζαριού, το οποίο κατάργησε τους μεταπράτες, τους εμπόρους και καθιέρωσε να είναι ο παραγωγός ο ίδιος ανταλλάκτης των προϊόντων του ενώ συγχρόνως έγινε το επίκεντρο της πόλης σ'όλη την Ανατολή.
		Εδραίωσε μιαν ισότιμη σχέση και διαλεκτική ανάμεσα στην πόλη και στην ύπαιθρο και διαχώρισε όλες τις κοινωνικές ομάδες της οθωμανικής επικράτειας σε τρεις "τάξεις", ανάλογα με τη θέση που έπαιρνε το κάθε άτομο στην παραγωγή: α) στην τάξη των "ανθρώπων του σπαθιού", όπου κατατάχθηκαν οι εμπειροπόλεμοι των φυλών του βουνού και της ερήμου, κτηνοτρόφοι και διαμετακομιστές,
β) στην τάξη των "ανθρώπων του σφυριού και του δρεπανιού", όπου κατατάχτηκαν οι βιοτέχνες της πόλης και των κεφαλοχωρίων καθώς και οι καλλιεργητές των κάμπων και γ) στην τάξη των "ανθρώπων της πένας", στην οποία κατατάχτηκαν τα μέλη της μουσουλμανικής και χριστιανικής ιεραρχίας, που αποτέλεσαν τη νομοθετική, δικαστική, διπλωματική και αργότερα διοικητική υπαλληλία και γραφειοκρατία. Η κατάταξη έγινε στο πανί του Θεάτρου Σκιών. Ο Καραγκιόζης ο Τσιγγάνος, έγινε σύμβολο των ανθρώπων του σφυριού, των βιοτεχνών του Παζαριού γενικά. Ο Χατζηαβάτης έγινε το σύμβολο των γραμματιζούμενων, των ανθρώπων της πένας κι ο Μουσταφάς ο Μπεκρής, σύμβολο των πολεμιστών που είναι συνέχεια μεθυσμένοι από τη δύναμή τους. Ο Καραγκιόζης δεν ήταν τουρκικός όπως γράφτηκε συχνά. Οι έννοιες "Ελλάδα" και "Τουρκία" δεν υπήρχαν τότε. Το Παζάρι ήταν και ελληνόφωνο και τουρκόφωνο κι ο Καραγκιόζης παιζόταν από την αρχή που εμφανίστηκε και στις δύο γλώσσες του Παζαριού: και στην ελληνική λαϊκή και στην τούρκικη λαϊκή γλώσσα. Καλλιεργούσε τη διαλογική συζήτηση. Δίδασκε στους θεατές το διάλογο, το παζάρεμα, τις έξυπνες ατάκες και το λογοπαίγνιο που επιτρέπει στον καθένα να είναι ετοιμόλογος. Αυτή η μορφή του Οθωμανικού Θεάτρου Σκιών που γεννήθηκε στη Μικρασία και στην Κωνσταντινούπολη, κυριάρχησε παντού, σε όλη την Ανατολή, στα Βαλκάνια και στη Βόρεια Αφρική. Και απ'αυτήν θα προκύψουν αργότερα οι εθνικές μορφές του Θεάτρου Σκιών, στην Ελλάδα, στην Τουρκία, στη Ρουμανία, στη Γεωργία, στο Ιράκ, στη Συρία, στην Αίγυπτο, στη Λιβύη, στην Τυνησία, στην Αλγερία αλλά και στην Ευρώπη. Κωτούλας Νικόλαος

Αφιέρωμα στον Πατέρα του Ευγένιου Σπαθάρη

<ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΠΑΘΑΡΗΣ> ΠΕΝΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ   Σωτήρης Σπαθάρης   "Πώς ν'αρνηθω τους άψυχους συντρόφους μου;Και τι συντρόφους! Τέτοιους, που ολάκερα σαρανταπέντε χρόνια, ποτέ δεν μ'εψύχραναν, που όταν μ'έβλεπαν να μπαίνω μέσα στην σκηνή τον Καραγκιόζη για να παίξω, όλοι εγελούσαν. Έτσι ένοιωθα όταν τους έβλεπα. Και σάμπως να μου έλεγαν όλοι μαζί: - Εμένα να πρωτοπάρεις απόψε στα χέρια σου, Σπαθάρη. Εγώ θα παίξω καλύτερα! Και μόλις αρχίναγα να παίξω, ξεκινούσε στο πανί τον Καραγκιόζη μια πραγματική ζωντάνια. Αφού δεν βρίσκω με τι λογής λόγια να τους πώ το έχετε γεια,...θα πεθάνω μαζί τους. Ο Καραγκιόζης είναι η ζωή μου! Αν μου αφαιρέσουν αυτή την ανάγκη εγώ σε μια βδομάδα θα πεθάνω. Μόνο έτσι αισθάνομαι τα γέρικα κόκκαλά μου να ζωντανεύουνε και την ψυχή μου να μου μιλάει παιδιάστικα".     Αυτός ήταν ο Σωτήρης Σπαθάρης, ο πατέρας του διάσημου δάσκαλου του θεάτρου σκιών, Ευγένιου. Ο άριστος αλλά και ο γνήσιος λαϊκός καλλιτέχνης με το σπάνιο λογοτεχνικό του ταλέντο χάρη στο οποίο γεννήθηκαν τα θαυμάσια "Απομνημονεύματα" του. Γεννήθηκε το 1892 στη Σαντορίνη και μεγάλωσε στο Μεταξουργείο, με έμφυτη, μέσα του, την αγάπη για το θέατρο. Αυτή του η αγάπη εκδηλώθηκε γρήγορα μέσω του Καραγκιόζη στον οποίο έτρεφε ιδιαίτερη αδυναμία. Στην δύσκολη αυτή τέχνη τελειοποιήθηκε δίπλα στο δάσκαλο του, Θόδωρο Θεοδωρέλλο που υπήρξε ο καλύτερος μαθητής του Μίμαρου. Από το 1909 περιόδευε συστηματικά σε όλη την Ελλάδα διαθέτοντας ένα πλούσιο ρεπερτόριο έργων, από τα οποία περισσότερα από τριάντα ήταν δικά του με θέματα παρμένα από την σύγχρονη ζωή και την ιστορία του Έθνους. Ο Σωτήρης Σπαθάρης ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης του είδους που εισήγαγε στον Καραγκιόζη την λεγόμενη διαφημιστική "ρεκλάμα", χαρακτηριστικό είδος λαϊκής ζωγραφικής που κατόπιν υιοθετήθηκε και από άλλους καραγκιοζοπαίκτες. Επίσης, θεωρείται και ο δημιουργός της "αποθέωσης", του έμψυχου, δηλαδή, θεατρικού επιλόγου των ηρωικών συνήθως έργων, που ερμηνευόταν με κατεβασμένο τον μπερντέ από τον ίδιο τον καραγκιο+ζοπαίκτη και τους βοηθούς του. Υπήρξε, τέλος, ένας από τους πρώτους ιδρυτές και ένθερμους υποστηρικτές του Πανελλήνιου Σωματείου Κα-ραγκιοζοπαικτών που σχηματίστηκε το 1924

Συνέντευξη του Θανάση Σπυρόπουλου

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο Καραγκιόζης δεν ήταν άγνωστος στην Ελλάδα πριν από την Απελευθέρωση. Μάλιστα λέγεται ότι, τον καιρό που ετοιμαζόταν η επανάσταση, το θέατρο αυτό εχρησίμευε σαν τόπος συνάντησης των αρχηγών της που κατέστρωναν εκεί τα σχέδιά τους δίχως να τους υποψιαστούν οι Τούρκοι.
Δ. ΜΙΜΑΡΟΣ έργο του Ευγένιου Σπαθάρη		Παιζόταν, βέβαια, στην ελληνική γλώσσα αλλά αποτελούσε θέαμαακατάλληλο, χυδαίο ενώ τα βασικά του στοιχεία ήταν τούρκικα. Επρόκειτο άλλωστε για θέατρο που περιόδευε από περιοχή σε περιοχή ξεκινώντας κυρίως από την Πόλη. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που περιόδευαν στον ελληνικό χώρο ήταν και ο Μπάρμπα-Γιάννης Μπράχαλης που, όπως αναφέραμε, θεωρείται και ο πρώτος που έφερε την τέχνη του Καραγκιόζη στην Ελλάδα,(μεταξύ 1850 και 1860). Μετά την απελευθέρωση, ο Καραγκιόζης εγκαθίσταται μόνιμα στην Ελλάδα και από τις αρχές πλέον του 1900 μπορούμε να μιλάμε για καθαρά ελληνικό Καραγκιόζη. Αν και ο εξελληνισμός του ξεκίνησε από την Ηπειρο, κορυφαίος δημιουργός του ήταν ο Πατρινός ψάλτης Δημήτριος Σαρδούνης, γνωστός με το ψευδώνυμο Μίμαρος ο οποίος μετέτρεψε το θέαμα σε ελληνικό οικογενειακό θέατρο, γι'αυτό και θεωρείται ο πρώτος"δάσκαλος" του Καραγκιόζη (1890). Το έργο του συνέχισαν οι τρεις βοηθοί και μαθητές του, Γιάννης Ρούλιας, Μέμος Χριστοδούλου και Θόδωρος Θεοδωρέλλος.
Το 1924 ιδρύεται στην Ελλάδα το Σωματείο Ελλήνων Καραγκιοζοπαικτών που αποτελείτο από 120 μέλη, μαθητές του Μίμαρου, του Ρούλια και του Μέμου. Ιδρυτές του Σωματείου ήταν οι γνωστοί παλιοί καλλιτέχνες του θεάτρου σκιών, Σωτήρης Σπαθάρης καιΑντώνης Παπούλιας ή Μόλλας. Από τους πιο γνωστούς καραγκιοζοπαίκτες και μέλη του Σωματείου ήταν οι: Ανδρέας Αγιομαυρίτης, Γιάννης Μώρος, Μάρκος Ξανθάκης ή Ξάνθος, Κώστας Νταμαδάκης, Χρήστος Χαρίδημος, Παναγιώτης Μιχόπουλος, Γιάννης Παπούλιας, Σπύρος Κούζαρος, Βασίλης Αγαπητός, Ντίνος Θεοδωρόπουλος, Βασίλης Αγαπητός, Βασίλαρος, Γιάννης Πρεβεζάνος, Λευτέρης Κελαρινόπουλος, Μήτσος Μανωλόπουλος και πολλοί άλλοι που εμπλούτισαν τον ελληνικό Καραγκιόζη με έργα και φιγούρες. Εκείνη την περίοδο και μέχρι το 1940 η τέχνη του Καραγκιόζη ήκμασε πολύ σε όλο τον ελληνικό χώρο. Η γερμανική κατοχή κατόπιν προκάλεσε την πρώτη κρίση του θεατρικού αυτού είδους, αλλά, παρ'όλα'αυτά δεν χάθηκε χάρη στον αγώνα των δημιουργών του.   Το Πανελλήνιο Σωματείο Καραγκιοζοπαιχτών Με την εισβολή του έγχρωμου κινηματογράφου ο Καραγκιόζης και η τέχνη του έτεινε να εκλείψει, ωστόσο η επίπονη και επίμονη προσπάθεια του αξιόλογου καλλιτέχνη Ευγένιου Σπαθάρη ξαναζωντάνεψε τον λαϊκό μας ήρωα. Σήμερα, η θεατρική αυτή παράδοση συνεχίζεται με ενδιαφέρον από διάφορους παίκτες σε όλη την Ελλάδα και οι θεατές εξακολουθούν να την δέχονται με μεγάλη αγάπη και απέραντη νοσταλγία. Πρόκειται για μια κληρονομιά πολύτιμη που δεν πρέπει να χαθεί και αξίζει γιατί ο ήρωάς της είναι ο καθρέφτης της γνήσιας ελληνικής ψυχής.

Oι φιγούρες του Θεάτρου Σκιών του Νίκου Κωτούλα και του Φώτη Κλησιάρη

Ο Καραγκιόζης

Ο Καραγκιόζης: Είναι ο ιδανικός τύπος του φτωχού Έλληνα, του τόσο φτωχού που έχει πια απαρνηθεί κάθε ιδιωτική φροντίδα κι έχει εξυψωθεί σε εύθυμη φιλοσοφική θεώρηση της ζωής. Είναι αγαθός, σκληρός καμμιά φορά στ'αστεία του, αλλά καλόκαρδος στο βάθος. Γεμάτος τεμπελιά και αισιοδοξία, αλλά και γεμάτος διάθεση ν'ανακατεύεται σε όλα. Τον ενδιαφέρει κάθε τι που γίνεται γύρω του, όλους τους πειράζει και τους κοροϊδεύει και προ πάντων τον ίδιο τον εαυτό του. Το χέρι του είναι εξαιρετικά ευκίνητο και υπερβολικά μακρύ, για σκηνικούς λόγους, για να μπορεί να ξύνει την πλάτη του και το κεφάλι του ή για να χειρονομεί. Επίσης έχει συμβολική σημασία γιατί εκπροσωπεί το έξυπνο πνεύμα του. Καρπαζώνει προθυμότατα, δέρνει αλλά και δέρνεται. Είναι ευφυολόγος, ετοιμόλογος και αστείος, ποτέ όμως γελοίος. Δεν είναι ταπεινός, ούτε όταν δέρνεται. Το δέχεται κι αυτό σαν μια κακοτυχία του και σαν συνέπεια της κακοκεφαλιάς του, με την ίδια εύθυμη εγκαρτέρηση και το ίδιο ειρωνικό του κέφι.

Πληροφορίες για τον μεγάλο Καραγκιοζοπαίχτη Ευγένιο Σπαθάρη

Ευγένιος Σπαθάρης, ο λαϊκός καλλιτέχνης με το δυναμικό πνεύμα, ο γνήσιος εμψυχωτής ενός λαϊκού ήρωα, ο ζωγράφος με την πλούσια χρωματική ζωντάνια , ο αληθινός εκφραστής της ελληνικής παράδοσης, μα, πάνω απ'όλα, η προσωποποίηση της ανθρωπιάς και της απλότητας. Γεννήθηκε στην Κηφισιά, το 1924, μέσα στην τέχνη του πατέρα του, Σωτήρη, την οποία ελάτρεψε. Από μικρός έδειχνε ότι ήταν ένα ανήσυχο, ερευνητικό πνεύμα αλλά και ένα πολύπλευρο ταλέντο.

Οταν οι άσχημες συνθήκες της γερμανικής κατοχής ήταν πλέον βέβαιο ότι δεν θα του επέτρεπαν να ακολουθήσει τον τομέα της αρχιτεκτονικής, που επίσης αγαπούσε, αφιερώθηκε με ιδιαίτερο ζήλο στο θέατρο σκιών. Στόχος του ήταν να ανεβάσει πολύ ψηλά τον Καραγκιόζη, τόσο σαν σημαντικό ελληνικό και παραδοσιακό θέαμα όσο και σαν εξαιρετικό είδος τέχνης και τεχνικής. Ετσι, ο Καραγκιόζης σταματά να μας παρακολουθεί και να μας διασκεδάζει μόνο από τον μπερντέ του: εμψυχώνεται, εκσυγχρονίζεται, εμφανίζεται σε όλον τον κόσμο, γίνεται τραγούδι και στο τέλος, αποκτά "ένα κεραμίδι" για να ξαποσταίνει που και που. Όλα αυτά κατάφερε να πραγματοποιήσει ο Ευγένιος Σπαθάρης, ο δάσκαλος του ελληνικού θεάτρου σκιών, όπως τον αποκαλούν και το πέτυχε με τέτοια προσοχή και ευλάβεια απέναντι στην τέχνη, που ο ήρωας μας δεν έχασε ούτε την ελληνικότητα του αλλά ούτε την γνήσια λαϊκότητα που εκπροσωπεί. Τον Φεβρουάριο του 2007, το Υπουργείο Πολιτισμού και ο κύριος Γιώργος Βουλγαράκης τίμησαν τον Ευγένιο Σπαθάρη για την πολύτιμη προσφορά του στην τέχνη και στην Ελληνική Λαϊκή μας παράδοση απονέμοντάς του αναμνηστική πλακέτα και διοργανώνοντας εκδήλωση αφιερωμένη στην εξηπεντάχρονη δράση του.

Η γέννηση του Καραγκιόζη

<Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ>   Η γέννηση του πασίγνωστου λαϊκού μας ήρωα του ελληνικού θεάτρου σκιών , του αγαπημένου μας Καραγκιόζη, δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένη και έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις πάνω στο θέμα αυτό. Η ιστορία της δημιουργίας του βασίζεται σε προφορικές παραδόσεις από τις οποίες η πιο διαδεδομένη αναφέρεται στον γνωστό θρύλο του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη που ζούσαν στην Προύσα. Ο Χατζηαβάτης ήταν εργολάβος οικοδομών και είχε αναλάβει να χτίσει το σαράϊ του πασά της Προύσας. "Η Γέννηση του Καραγκιόζη" έργο του Ευγένιου Σπαθάρη   Πήρε στο γιαπί εργάτες και αρχιμάστορα έβαλε τονΚαραγκιόζη που ήταν μαραγκός, μα είχε μυαλό πρωτομάστορα. Ο πασάς είδε ότι το σαράϊ αργούσε να τελειώσει κι εφοβέρισε τον Χατζηαβάτη πως θα τον θανατώσει. Ο Χατζηαβάτηςφοβήθηκε και φανέρωσε στον πασά ότι φταίχτης ήταν οΚαραγκιόζης που έλεγε αστεία στους μαστόρους και γελούσαν. Ο πασάς φοβέρισε και τον Καραγκιόζη αλλά εκείνος εξακολούθησε να αστειεύεται. Ετσι ο πασάς τον θανάτωσε. Ολοι αγανάχτησαν με τον άδικο σκοτωμό του Καραγκιόζη κι ο πασάς για να ημερέψει τον λαό έχτισε ένα ωραίο μνημείο στηνΠρούσα κι έθαψε εκεί τον Καραγκιόζη με μεγάλες τιμές. Η αδικία όμως αυτή κόστισε πολύ στον πασά κι αρρώστησε βαριά. Οι άλλοι αγάδες για να διασκεδάσουν τον πασά έφεραν τον Χατζηαβάτη στο σαράϊ να του λέει τα χωρατά του Καραγκιόζη.  Μια μέρα ο Χατζηαβάτης έκοψε έναν χάρτινο Καραγκιόζη, τέντωσε ένα πανί που το φώτισε κι έδωσε παράσταση Καραγκιόζη. Ο πασάς ευχαριστήθηκε τόσο που του έδωσε άδεια να παίζει παραστάσεις όπου θέλει. Λέγεται, λοιπόν, πως έτσι δημιουργήθηκε ο Καραγκιόζης. Υπάρχει όμως και ακόμα ένας θρύλος για τον Καραγκιόζη που αναφέρεται στην ιστορία ενός έλληνα από τηνΥδρα, του Γ. Μαυρομάτη και τοποθετείται χρονολογικά περίπου τον 18ο αιώνα. Ο Μαυρομάτης, λέγεται ότι ήλθε στην Τουρκία από την Κίνα με το θέατρο σκιών του. Αποφασίζοντας να εγκατασταθεί πλέον μόνιμα στηνΠόλη, προσάρμοσε τόσο τη ζωή του όσο και το θέατρό του στα ήθη των τούρκων. Ετσι, ωνόμασε τον πρωταγωνιστή του Καραγκιόζ, προέκταση στα ελληνικά Καραγκιόζης, που στα τούρκικα σημαίνει μαυρομάτης. Ο Μαυρομάτης πέθανε στην Τουρκία και πληροφορίες αναφέρουν ότι είχε βοηθό του τον Γιάννη Μπράχαλη, τον πρώτο καλλιτέχνη του είδους που έφερε τον Καραγκιόζη στην Ελλάδα. Οι πρώτες ιστορικά βεβαιωμένες πληροφορίες για το θέατρο του Καραγκιόζη εντοπίζονται στα μέσα του 17ου αιώνα και μας τον παρουσιάζουν να εκφράζει εικόνες από την ζωή των Τούρκων. Πολλοί υποστήριξαν ότι ο Καραγκιόζης μας ήταν τούρκικο θέατρο, όμως, όποιος γνωρίζει τον πνευματικό χαρακτήρα των λαών που ζούσαν μέσα στην τουρκική αυτοκρατορία, δύσκολο να φαντασθεί τούρκο, ή εβραίο ή αρμένη για δημιουργό του Καραγκιόζη και μάλιστα εμπνευσμένο από τη ζωή δυο ελλήνων: του Χατζηαβάτη και του Μαυρομάτη. Απλώς, η εντύπωση δημιουργήθηκε γιατί, μετά την εμφάνιση του Καραγκιόζη, η τουρκική κυριαρχία απλώθηκε σ'όλες τις χώρες της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και επόμενο ήταν το θέατρο σκιών να πάρει μορφή και έκφραση σύμφωνα με τις νέες κοινωνικές συνθήκες, δηλαδή, οθωμανική. Ηταν, επομένως, λογικό οι ακόλουθοι τέσσερεις σχεδόν αιώνες της τουρκοκρατίας να έχουν σαν αποτέλεσμα να ξεχασθεί τόσο πολύ η ελληνικότητά του, ώστε οι περισσότεροι ερευνητές να χαρακτηρίζουν τον Καραγκιόζη σαν τούρκικο θέατρο σκιών. Παρουσίαζε την τούρκικη ζωή ο Καραγκιόζης επειδή μέσα στην τουρκοκρατία διαμορφώθηκε και προς τους Τούρκους κυρίως απευθυνόταν. Ηταν ανάγκη, επομένως, να καλυφθεί με τούρκικο όνομα ο κεντρικός του ήρωας, γιατί διαφορετικά ήταν αδύνατον να ελέγχει τα φαινόμενα και τους τύπους της τούρκικης κοινωνικής ζωής.

Ο Γάμος του Μπαρμπα - Γιώργου του Θανάση Σπυρόπουλου

O Καραγκιόζης Γραμματικός του Θανάση Σπυρόπουλου

Ο Καραγκιόζης Μάγειρας του Θανάση Σπυρόπουλου

O Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι του Νίκου Κωτούλα και του Φώτη Κλησιάρη

Ο Καραγκιόζης Ψαράς του Θανάση Σπυρόπουλου

Παράσταση Καραγκιόζη στις 31 Μαρτίου


Live broadcast by Ustream